Manisa’nın Turgutlu ilçesinde yarım asırı aşkın zamandır el yapımı ayakkabı üreten Ethem Usta ile el yapımı ayakkabı üreticiliğinin geleceğini konuştuk. Türkiye’de sipariş usulü el yapımı ayakkabı üreten son sanatkar olan Ethem Usta zamana meydan okuyor.

Kaç yıldır ayakkabıcılık işiyle uğraşıyorsunuz, nasıl başladınız?

1947’de ayakkabıcı olarak mesleğe girdik. Ben evvela komşumuz vardı astsubay onu görüyordum kendisini çok seviyordum. Beşinci sınıfı pek iyi ile bitirdim. Askeriyeye girmeyi havacı olmayı istiyordum. Bu kadar sanatkar yoktu o zamanlar insan gücüne ihtiyaç var tabi. Dedem dedi babamda var ama geniş aile olduğumuz için dedemin sözü daha çok geçiyor. Sana şimdi elbise lazım, ayakkabı lazım, kitap lazım sen en iyisi mi ayakkabıcı ol dedi. Ayakkabıcılığa bu vesileyle başladık. O zamanlar mesleğe karşı çok meraklıydım. Diğer çalışanlar ayakkabı yapıyordu fakat usta bana yaptırtmıyordu. Bir gün usta yemeğe gittiğinde ben parçaları alıp ayakkabı yaptım. Tabi o zamanlar parçalardan yapılıyor. O zamanlar ilaçlar falan yok altına gazeteyi koyuyorsun parçaları birleştiriyorsun, çiviliyorsun ayakkabı oluyor. Usta geldi yemekten yaptığım ayakkabıyı gördü ama kimin yaptığını bilmiyor. Kim yaptı bunu diye sordu. Dedim ben yaptım. Bundan sonra sende bizimle ayakkabı yapacaksın dedi. Bu merak bizi bu günlere kadar getirdi. İşte Ethem İş ortaya böyle çıktı.

Günlük kaç ayakkabı üretebiliyorsunuz?

Gençliğimde haftalık 30 çift ayakkabı üretebiliyordum şimdi yaşlandık artık anca üç beş çift çıkartabiliyorum. İlk kendi işletmemi Ayakkabıcılar Pasajına açtım, kendi ayakkabı modellerimizi ve kalıplarımızı ürettik o zamanlar gençler arasında çok tutuldu ayakkabılarımız. Bizim yaptığımız ayakkabıları giymek ayrıcalık sayılırdı.

Yaptığınız ayakkabıları sadece yaşadığınız şehir ve çevresine mi satıyorsunuz?

Meraklı olanlar buluyor bizi. İstanbul’da, Ankara’da, İzmir’de, Türkiye’nin her yerinde bir sürü müşterilerimiz var. Kimi müşterilerimiz başka ayakkabı giymez. Bir seferde üç, dört çift sipariş veren müşterilerimizde oluyor. Sadece kunduralarımız değil körüklü çizmelerimizde çok tutuluyor onlarda tamamen elde üretiliyor ama körüklü çizmeleri artık giyilmiyor ya hatıra maksadıyla alınıyor ya da şenliklerde Cirit oynayanlar, zeybek oynayanlar giyiyor. Bizim her kesimden müşterilerimiz var. Fabrika işçisinden, valilere, kaymakamlara kadar her kesimden insana ulaştı Ethem İş.

El Yapımı Ayakkabı üretebilen sizden başka ustalarda var mı?

Sipariş usulü el yapımı ayakkabı üreten son işletme biziz. İzmir’de var el yapımı ayakkabı üreten işletmeler ama onlar hazıra döndü yani biz gibi sipariş usulü üretmek yerine ürettikleri hazır ayakkabıları satıyorlar. Tabi biz emekliyiz, emekli maaşımız olmasa buradan kazandığımız para yeter mi bilmiyorum. Eskisi kadar da ayakkabı üretemiyoruz yaştan kaynaklı olarak. Artık doğru düzgünde akranımız kalmadı, çoğu rahmetli olduğu için kahvehanede falan oturup iki hasbihal edecek kimsemiz yok ama bu dükkan bizim için veli nimet hiç yoktan yerimiz yurdumuz belli, gelen gidenimiz oluyor, müsait olduğumuzda esnaf arkadaşlarla vakit geçiriyoruz. El yapımı ayakkabı işini sürdüren son işletme olarak önce Turgutlu’da sonra Manisa’da yılın ahisi seçildim.

Sizden sonra mesleğinizi sürdürecek birisi var mı?

Yanımda yetiştirdiğim birisi var, fabrikada çalışıyor normalde fabrikadan çıktıktan sonra yanıma geliyor. Usta oldu sayılır, benden sonra devam ettirir mi işi o artık ona kalmış ama biz mesleğimiz kaybolsun istemeyiz, devam ettirirse gözümüz açık gitmez tabi. Benimde artık pek çalışacak durumum kalmadı. Ayakkabıların çoğunu yanımdaki eleman üretiyor. Elinden iş gelir meraklıdır oda bizim gibi.

Haber: Eyüp Dokuzlu